ธุรกิจในมาเลเซียกับกระแส Zero Waste

พฤติกรรมคนมาเลเซียในปัจจุบันกับแนวคิดการลดการใช้ที่ก่อให้เกิดขยะพลาสติกคล้ายๆ กับผู้บริโภคชาวไทย อาทิ แคมเปญการรณรงค์ “Tak Nak Straw” หรือ “ไม่เอาหลอด” และ “Zero Waste” ซึ่งทำให้เกิดตลาดใหม่ สำหรับธุรกิจที่ต้องการตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคที่ให้ความใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อม  

ในด้านผลกระทบต่อภาคธุรกิจมาเลเซีย ผู้บริโภคในมาเลเซียที่ใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อมเริ่มมีการรวมกลุ่มทางสังคม เกิดธุรกิจใหม่ๆ ที่เข้ามา ตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคในกลุ่มนี้ เช่น เกิดร้านค้าที่จำหน่ายสินค้าแบบไม่มีบรรจุภัณฑ์เพิ่มมากขึ้น อาทิ ร้านจำหน่ายของแห้ง และผลิตภัณฑ์ personal care  ส่วนภาคธุรกิจในกระแสหลักหลายรายก็มีการ ปรับตัวสู่การดำเนินธุรกิจอย่างยั่งยืน 

ตลาดดังกล่าวก็ยังอยู่ในช่วงเริ่มต้นและมีความท้าทายหลายประการ กรณีตัวอย่างของการรวมกลุ่มทางสังคมและรูปแบบธุรกิจใหม่ๆ ในมาเลเซียรวมทั้งความท้าทายที่เกิดขึ้น มีที่น่าสนใจอาทิ

ไม่พลาดทุกข้อมูล ข่าวสารที่น่าสนใจ อย่าลืมกดไลก์ Facebook bangkokbanksme 

ค้าปลีก

Zero Waste Malaysia (ZWM) เป็นองค์กรไม่แสวงหากำไรที่เติบโตขึ้นมาจากตั้งกลุ่ม Facebook ในปี 2559 และปัจจุบันมีสมาชิกกว่า 20,000 คน ซึ่งมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารระหว่างกัน เกี่ยวกับความเป็นอยู่อย่างยั่งยืน (sustainable living) และทำให้เห็นถึงความต้องการของผู้บริโภคต่อร้านค้าที่ปราศจากบรรจุภัณฑ์ จากเดิมร้านค้าดังกล่าวมีจำนวนเพียง 6-7 ร้านในแถบคลังวัลเล่ย์ แต่ปัจจุบันมีจำนวนร้านค้าที่อยู่ในกลุ่มนี้  (zero-waste related store) มากกว่า 500 ร้านค้า    

บทบาทของ ZWM คือ ได้จัดพิมพ์รายชื่อร้านค้าและแผนที่ออนไลน์ (Zero Waste Map) ไปยังร้านค้า/สถานที่ที่เกี่ยวข้อง อาทิ ร้านค้าปราศจากบรรจุภัณฑ์ ร้านบริการซ่อมต่างๆ และสถานที่ทำปุ๋ยหมักในชุมชน เป็นต้น  นอกจากนี้จะมีการมอบใบรับรองแก่ธุรกิจต่างๆ โดยได้รับแรงบันดาลใจมาจาก Zero Waste Saigon และ Zero Waste France ซึ่งมีการมอบใบรับรองแก่ธุรกิจ โรงเรียน และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องที่มีการดำเนินการในแนวทางที่ยั่งยืน เพื่อนำไปสู่ระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน 

แม้แต่กรณีของร้านจำหน่ายน้ำยาซักผ้าที่ไม่มีบรรจุภัณฑ์ภายใต้ชื่อ BYOB (Bring Your Own Bottle) ซึ่งเริ่มต้นธุรกิจจากแนวคิดที่เห็นขวดน้ำยาซักผ้าจำนวนมากถูกนำไปรีไซเคิล แต่การรีไซเคิลดังกล่าวทำให้เกิด carbon footprint และต้นทุนทางการเงิน  ทางออกที่สมเหตุสมผลมากกว่าจึงควรเป็นการนำกลับมาใช้ใหม่ 

ผู้ก่อตั้ง BYOB จึงได้ตัดสินใจเปิดร้านจำหน่ายน้ำยาซักผ้าที่ให้ลูกค้านำบรรจุภัณฑ์มาเอง 7 สาขา  ในช่วง 2 ปีแรก แต่ต่อมาก็เหลือเพียง 2 สาขา เนื่องจากผู้บริโภคจำนวนมากรับทราบเกี่ยวกับการรีไซเคิล แต่ยังไม่เข้าใจหลักการนำกลับมาใช้ใหม่ ช่วง 3 ปีแรกในการดำเนินธุรกิจของ BYOB จึงเป็นช่วงเวลาที่ค่อนข้างลำบาก แต่เมื่อมีกระแสไวรัลเรื่องขยะพลาสติกก็ทำให้ผู้บริโภคมีความตื่นตัว ปัจจุบัน BYOB ก็กลับมาเปิดสาขาได้เพิ่มขึ้นเป็น 4 สาขา   

ร้าน Hive Bulk Foods เป็นอีกร้านที่จำหน่ายอาหารประเภท whole food และสินค้าอุปโภคโดยไม่มีบรรจุภัณฑ์ที่เริ่มดำเนินกิจการมาตั้งแต่ปี 2558  ประสบภาวะขาดทุนในช่วง 2 ปีแรก แต่ปัจจุบันสามารถขยายสาขาได้ 5 สาขา ในแถบคลังวัลเล่ย์และกรุงกัวลาลัมเปอร์

ร้าน Olive Tree เป็นผู้จำหน่ายผลิตภัณฑ์บำรุงผิวจากธรรมชาติและสบู่ และมีบริการจัดส่งสินค้า Olive Tree จะให้ส่วนลดแก่ลูกค้าที่นำขวดของ Olive Tree กลับมาคืน ทำให้ได้รับขวดคืนมาประมาณร้อยละ 30  ซึ่งร้านจะนำมาทำความสะอาดและส่งกลับไปใช้ใหม่ในสาขาต่างๆ  นอกจากนี้ยังมีกล่องที่ทำขึ้นเองจากกระดาษรีไซเคิลสำหรับผลิตภัณฑ์ที่ใช้บริการจัดส่ง  

ทั้งนี้  ผู้ประกอบการในกลุ่มตลาดนี้เชื่อว่า ในอีก 10 ปีข้างหน้าร้านค้าปลีกที่ไม่มีบรรจุภัณฑ์ในแบบที่ตนทำอยู่จะไม่มีอีกต่อไป แต่แนวคิดดังกล่าวจะเข้าสู่การค้าปลีกกระแสหลัก (mainstream) เช่น NSK Trade City หรือ Tesco ที่มีส่วนจำหน่ายสินค้าที่ไม่มีบรรจุภัณฑ์ 

โรงแรม

ทั้งในปัจจุบันธุรกิจโรงแรม อาทิ Westin ได้เริ่มงดให้บริการน้ำในขวดพลาสติก แต่ได้ติดตั้งเครื่องกรองน้ำในห้องแทน ทำให้เกิดแรงต้านจากลูกค้าค่อนข้างมากในระยะแรก อย่างไรก็ดีเมื่อโรงแรมให้ข้อมูลชี้แจงสาเหตุที่ไม่บริการน้ำในขวดพลาสติกผ่านโทรทัศน์ในห้องพัก และการพูดคุยกับลูกค้าตั้งแต่ล็อบบี้ก็ทำให้แขกที่เข้าพักยินดีร่วมมือมากขึ้น  การให้ความรู้แก่ผู้บริโภคอย่างต่อเนื่องจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่ง 

โรงแรมอื่นๆ ก็มีการบริการสบู่และแชมพูโดยใช้เครื่องจ่าย (dispenser)  นอกจากเรื่องความตระหนักรู้ของผู้บริโภคแล้ว ความท้าทายอีกประการคือ สินค้าที่จำหน่ายอยู่ในร้านค้าไร้บรรจุภัณฑ์มักจะมีราคาแพง ซึ่งเป็นประเด็นเรื่อง economy of scale ที่ธุรกิจจะมีต้นทุนต่อหน่วยที่ต่ำลง เมื่อธุรกิจขยายขนาดการผลิตมากขึ้น หรือได้รับการสนับสนุนจากผู้บริโภคเพิ่มขึ้น การหาผู้ผลิตสินค้าที่ยินยอมจัดส่งสินค้า ที่ไม่ใช้บรรจุภัณฑ์ก็เป็นอีกหนึ่งความท้าทาย ร้านจำหน่ายสินค้าไร้บรรจุภัณฑ์จำเป็นต้องหาผู้ผลิตซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นผู้ผลิตในท้องถิ่น แต่ผู้ผลิตบางส่วนก็มักจะไม่รับจัดส่ง เนื่องจากปริมาณการสั่งซื้อค่อนข้างน้อย  

ร้านอาหาร

ธุรกิจร้านอาหารหลายร้านในมาเลเซียก็มีความพยายามลดขยะจากอาหาร เช่น ร้าน n Viet ที่มี แนวคิด Zero Food Waste Hero  โดยให้ลูกค้าเลือกขนาดรับประทานและเพิ่มขนาดได้โดยไม่คิดเงิน อีกทั้งยังให้ลูกค้าบริการใบโหระพาด้วยตนเองจากต้นโพระหาที่ตั้งไว้ทุกโต๊ะ เพื่อลดขยะอาหารจากใบโหระพาที่เสิร์ฟ มาพร้อมกับอาหารเวียดนามซึ่งลูกค้าบางรายไม่รับประทาน 

ร้านอาหารบางร้านก็ไม่บริการซอสหรือช้อนส้อม พลาสติก หรือใช้บรรจุภัณฑ์ที่ย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ  นอกจากนี้ หลังจากกระแสความนิยมชานมไข่มุกเข้ามายังมาเลเซีย ก็ได้สร้างขยะพลาสติกจำนวนมาก หากมีการนำแก้วมาใส่เองและได้รับส่วนลดเหมือน Starbuck ก็จะช่วยลดปัญหาได้มาก     

ในส่วนของการสนับสนุนจากภาครัฐ ปัจจุบันรัฐบาลท้องถิ่นในหลายรัฐมีนโยบายลด/เลิกใช้ถุงพลาสติก และหลอด แต่ยังสามารถให้การสนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียนได้เพิ่มเติม โดยให้แรงจูงใจทางภาษีและเงินกู้แก่ธุรกิจขนาดเล็ก

โอกาสและแนวทางในการปรับตัวของเอกชนไทย

ด้วยข้อจำกัดในการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศ ซึ่งยังจำเป็นต้องอาศัยบรรจุภัณฑ์สำหรับสินค้าการขยายตัวของร้านจำหน่ายผลิตภัณฑ์ที่ปราศจากบรรจุภัณฑ์ อาจไม่ใช่โอกาสสำหรับสินค้าส่งออกของไทย แต่เป็นโอกาสสำหรับอุตสาหกรรมการผลิตท้องถิ่นของมาเลเซียเอง 

อย่างไรก็ดี สินค้าไทยยังมีโอกาสทางการตลาดในส่วนของบรรจุภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม หลอดที่ทำจากกระดาษหรือวัสดุย่อยสลายได้ในธรรมชาติ เช่น หลอดทำจากไม้ไผ่และแป้งข้าว  ภาชนะใส่น้ำและอาหารที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ รวมทั้งผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติหรือปราศจากสารเคมีที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งสามารถตอบสนองกระแสความต้องการของผู้บริโภคที่ใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อมในมาเลเซีย รวมทั้งภาคธุรกิจในมาเลเซียที่มีแนวโน้มจะดำเนินธุรกิจในแนวทางที่ยั่งยืนมากขึ้น ประกอบกับกฎระเบียบของรัฐที่บังคับใช้ในหลายรัฐเพื่อลดปริมาณถุงพลาสติก

นอกจากนี้ ผู้ประกอบการไทยอาจสามารถปรับรูปแบบบรรจุภัณฑ์ให้สามารถใส่สินค้าได้ในปริมาณมากขึ้น แทนที่จะใช้บรรจุภัณฑ์ย่อยๆ หรือบรรจุภัณฑ์หลายชั้น ตลอดจนลดขนาดบรรจุภัณฑ์ให้สอดคล้องกับปริมาณบรรจุสินค้าให้มากขึ้น  โดยนำความยั่งยืนในการประกอบธุรกิจมาเป็นจุดขายของสินค้าได้ต่อไป

รีไซเคิล ตอบโจทย์เทรนด์รักษ์โลกในออสเตรเลีย

ผู้ผลิต - ค้าปลีก ต้องรับผิดชอบขยะพลาสติก !