โมเดล “ธุรกิจผู้สูงอายุญี่ปุ่น” เรื่องน่ารู้สำหรับ SMEs ไทย

ในสังคมญี่ปุ่น ตลาดกลุ่มผู้สูงอายุเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว 1 ใน 4 ของประชากร เป็นผู้ที่มีอายุเกิน 65 ปี ดังนั้นธุรกิจญี่ปุ่นหลายธุรกิจเริ่มมองเห็นโอกาสนี้ และปรับรูปแบบธุรกิจมาจับ ธุรกิจผู้สูงอายุ  แม้แต่ผ้าอ้อมที่ขายดีที่สุดในญี่ปุ่น คือ ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ยี่ห้อไลฟ์ลี่ซึ่งขายดีแซงผ้าอ้อมเด็กไปแล้วและมีแนวโน้มทิ้งห่างไปเรื่อยๆ

ในประเทศไทยเองบริษัทต่างๆก็ได้หันมาผลิตผ้าอ้อมผู้ใหญ่เพื่อรองรับตลาดผู้สูงอายุที่นับวันก็ยิ่งเติบโตเรื่อยๆแต่ส่วนใหญ่จะเป็นบริษัทผลิตผ้าอ้อมสำหรับเด็กมาก่อนแล้วจึงขยายไลน์ธุรกิจในภายหลัง แต่เมื่อไม่นานมานี้ได้มีบริษัทต่างชาติบริษัทหนึ่งได้เข้ามาจับตลาดผ้าอ้อมผู้ใหญ่ในประเทศไทยอย่างเต็มตัว แทบไม่น่าเชื่อบริษัทนี้มีรายได้จากผลิตภัณฑ์ผ้าอ้อมสำหรับผู้ใหญ่เกือบพันล้านบาทเลยทีเดียว

แท็กซี่สำหรับผู้สูงอายุ   ในประเทศญี่ปุ่นผู้สูงอายุส่วนใหญ่อยู่คนเดียว หรืออยู่กันสองสามีภรรยา ไม่มีลูกหลานดูแลทำให้การเดินทาง จะขับรถเอง จะนั่งรถประจำทางหรือรถไฟก็ไม่สะดวกเหมือนเดิมจึงสร้างความยากลำบากให้กับผู้สูงอายุอย่างมาก บริการหนึ่งที่เข้ามาตอบโจทย์ผู้สูงอายุเหล่านี้ คือ “บริการแท็กซี่”

บริษัทแท็กซี่หลายแห่งจึงเริ่มปรับมาให้บริการลูกค้ากลุ่มผู้สูงอายุอย่างจริงจัง เนื่องจากลูกค้ากลุ่มนี้มีความจำเป็นต้องใช้บริการแท็กซี่บ่อย ๆ เช่น ไปโรงพยาบาล ธนาคาร รถแท็กซี่บางรุ่นถูกปรับให้สามารถใส่รถเข็นหรือเข็นรถเข็นขึ้นได้ ทำให้ผู้สูงอายุไม่ต้องกลัวการก้าวขึ้นลงหรือนั่งลำบาก

ธุรกิจ อาหารสุขภาพ   ปกติทั่วไปคนญี่ปุ่นส่วนใหญ่มักทำอาหารทานที่บ้าน แต่เมื่อเริ่มสูงอายุมากขึ้น การทำอาหารก็ไม่คล่องแคล่วเหมือนแต่ก่อน ครั้นจะไปซื้อวัตถุดิบจากซูเปอร์มาร์เก็ตมาทำอาหารก็ไม่สะดวกจึงมีบริษัทสายตาไวเห็นการเปลี่ยนแปลงจากปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจึงจับตลาดนี้ ได้แก่ ร้านสะดวกซื้อ และร้านข้าวกล่องแบบจัดส่ง อย่างกรณีร้านสะดวกซื้อ จะเห็นว่ามีแพ็คอาหารเล็ก ๆ บรรจุกับข้าวญี่ปุ่น เช่น ปลาย่างมิโสะ ผักต้มโชยุ ราคาแพ็คละร้อยกว่าเยน เจาะตลาดผู้สูงอายุที่รักสุขภาพ

นอกจากนี้บางรายสามารถพัฒนาอาหารแช่แข็งที่คุณค่าทางอาหารยังอยู่ครบ จัดเป็นเซ็ตหนึ่งสัปดาห์ พร้อมนำอาหารกล่องเหล่านั้นไปส่งผู้สูงอายุถึงที่บ้าน จุดเด่นของอาหารประเภทนี้ คือ รสชาติไม่จัดเกินไป ถูกปากผู้สูงอายุ บอกข้อมูลทางโภชนาการและสารอาหารต่างๆ อย่างครบถ้วน

บางบริษัทที่จำหน่ายผักสดจากฟาร์ม บุกตลาดผู้สูงอายุด้วยการจำหน่ายผักออร์แกนิคคุณภาพดี โดยเลือกผักพรีเมี่ยมมาหลายชนิดแต่ปริมาณน้อยเพื่อบรรจุกล่อง ส่งตรงถึงหน้าบ้าน เป็นอีกธุรกิจหนึ่งที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างยิ่ง

สินค้าคลายเหงา   อย่างที่รู้ๆกันว่าผู้สูงอายุในญี่ปุ่นมักจะอยู่คนเดียวหรือสองคนไม่ได้อยู่กับลูกหลานแบบของไทยเคยมีข่าวเป็นที่ฮือฮาในสังคมญี่ปุ่น เมื่อบริษัท Takaratomy ผู้ผลิต “ตุ๊กตาริกะ” หรือตุ๊กตาบาร์บี้ญี่ปุ่น ได้ออกมาประกาศสมาชิกใหม่ของครอบครัวสาวน้อยริกะ สมาชิกใหม่นี้ คือ คุณยายนั่นเอง สะท้อนว่าผู้สูงอายุในญี่ปุ่นมีเวลาว่างมากขึ้นนั่นเอง

เดิมนั้น ในครอบครัวตุ๊กตาริกะ จะมีคุณพ่อ คุณแม่ ลูกสาว และสุนัข การที่บริษัทเพิ่มตุ๊กตาคุณยายเข้าไปนั้น เป็นเพราะบริษัทสังเกตว่า ผู้สูงอายุเริ่มอยู่บ้านเลี้ยงหลานมากขึ้น เพื่อให้คุณยายสามารถสื่อสารและเล่นสนุกกับหลาน ๆ ได้ ทางบริษัทจึงเพิ่มตุ๊กตาใหม่นี้เข้าไป ซึ่งได้รับความนิยมในกลุ่มผู้สูงอายุเป็นอย่างดี

อีกบริษัทหนึ่งที่ประสบความสำเร็จในการเจาะตลาดผู้สูงอายุ คือ บริษัท Club Tourism บริษัททัวร์ชื่อดังของญี่ปุ่น ได้ปรับตัว โดยเลือกจัดโปรแกรมทัวร์ตามความสนใจและความชอบของคน เช่น “ทัวร์ชมออเคสตร้าที่เวียนนา ... ต้นตำรับแห่งดนตรีคลาสสิค” “ทัวร์ชมดอกไม้บนภูเขาไฟฟูจิ” ตัวไกด์เอง ก็เป็นผู้ที่มีความรู้จริงๆในด้านนั้นๆ

ทัวร์ของ Club Tourism จึงดึงคนที่อาจไม่รู้จักกัน แต่มีความสนใจเหมือนๆ กันให้มาเจอกัน ยิ่งเที่ยวด้วยกันก็ยิ่งผูกพัน หากทางบริษัทจัดทัวร์อะไร คนกลุ่มนี้ก็อยากใช้บริการอีก เนื่องจากอยากไปเจอเพื่อนที่ถูกคอ ปัจจุบัน Club Tourism มีสมาชิกถึง 7 ล้านคน (ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ) และสามารถสร้างกลุ่มแฟนคลับที่จะไปเที่ยวด้วยกันเช่นนี้ได้อย่างเหนียวแน่น

ธุรกิจจัดการชีวิตวันสุดท้าย   ธุรกิจกลุ่มหนึ่งที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง คือ ธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับความตาย  ผู้สูงอายุในญี่ปุ่นจะเตรียมเรื่องต่างๆที่เกี่ยวกับความตายไว้ให้พร้อม เพื่อไม่ให้เป็นภาระของลูกหลานหลังตนเองไม่อยู่บนโลกนี้แล้ว เช่น ข้าวของเครื่องใช้ส่วนตัวจะทำอย่างไร มรดกจะยกให้ใคร

ดังนั้นจึงมีบริษัทต่างๆ ที่เข้ามาช่วยเหลือผู้สูงอายุในด้านนี้ เช่น สำนักงานกฎหมายที่รับทำพินัยกรรม บริษัทที่ปรึกษาเรื่องการจัดการมรดก ร้านทำโลงศพ ก็ออกแพ็คเกจให้คนสามารถเลือกแบบงานศพตนเองไว้ได้ล่วงหน้า เพื่อจะได้เป็นไปอย่างที่ตนเองต้องการจริงๆ

ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ไม่ไกลจากไทยมีสังคมผู้สูงอายุเหมือนๆกัน โมเดลธุรกิจที่เกิดใหม่ในญี่ปุ่นหลายๆอย่างน่าจะเป็นโมเดลให้ผู้ประกอบการ SMEs ของไทยประยุกต์ใช้จนกลายเป็นธุรกิจที่ประสบความสำเร็จได้