Transition คืออะไร? เจาะลึก Energy Transition ที่ SME ควรรู้

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โลกธุรกิจต้องเผชิญกับการเปลี่ยนผ่าน (Transition) ครั้งสำคัญที่สุดในประวัติศาสตร์สมัยใหม่ ตั้งแต่เทคโนโลยีดิจิทัลที่เข้ามาแทนที่แรงงานคน ไปจนถึงพลังงานสะอาดที่เข้ามาแทนน้ำมันและถ่านหิน การเปลี่ยนผ่านเหล่านี้ไม่เพียงเข้ามาเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินธุรกิจเท่านั้น แต่ยังเปลี่ยนนิยามของ “ความยั่งยืน” ไปอย่างสิ้นเชิง

บทความนี้คือคู่มือที่จะช่วยให้ SME เข้าใจว่า Transition คืออะไร โดยเฉพาะในเรื่องของ Energy Transition หรือการเปลี่ยนระบบพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล (Fossil Fuels) ไปสู่พลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy) เช่น แสงอาทิตย์ ลม หรือชีวมวล ซึ่งเป็นหนึ่งในเทรนด์ระดับโลกที่กำลังส่งผลโดยตรงต่อธุรกิจทุกขนาด

Transition มีอะไรบ้าง? เมื่อคำนี้ไม่ได้มีแค่ความหมายเดียว

คำว่า Transition สามารถแปลตรงตัวได้ว่าการเปลี่ยนผ่าน หรือการเปลี่ยนแปลงจากสภาพหนึ่งไปสู่อีกสภาพหนึ่ง ซึ่งในโลกธุรกิจ คำนี้มีหลายมิติ ไม่ได้หมายถึงเรื่องพลังงานเพียงอย่างเดียว ตัวอย่างเช่น

1. Business Transition (การสืบทอดธุรกิจ)

ในมุมขององค์กร Transition คือการเปลี่ยนผู้นำหรือโครงสร้างการดำเนินงาน เช่น การส่งต่อกิจการจากรุ่นพ่อสู่รุ่นลูก หรือการเปลี่ยนผ่านสู่ระบบดิจิทัล (Digital Transition) เช่น การนำระบบ ERP หรือ Cloud เข้ามาแทนระบบกระบวนการแบบ Manual เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและความโปร่งใส

2. Career Transition (การ Upskill ของบุคลากร)

สำหรับบุคคลทั่วไป Transition คือการเปลี่ยนเส้นทางอาชีพ หรือการ Upskill/Reskill เช่น พนักงานฝ่ายบัญชีที่เริ่มเรียน Data Analytics เพื่อให้สามารถทำงานร่วมกับ AI ได้ดียิ่งขึ้น

3. Energy Transition (การเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาด)

ในระดับโลก Transition ที่ทุกประเทศกำลังเร่งมือเพื่อดำเนินการ คือ Energy Transition หรือการเปลี่ยนผ่านระบบพลังงานของโลกให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ซึ่งเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ SME ต้องทำความเข้าใจและพร้อมปรับตัว

Energy Transition คืออะไร? พร้อมตัวอย่างเปรียบเทียบให้เห็นภาพ

Energy Transition คือกระบวนการเปลี่ยนจากการใช้พลังงานเชื้อเพลิงฟอสซิล เช่น น้ำมัน ถ่านหิน ก๊าซธรรมชาติ ไปสู่พลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy) เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานลม หรือชีวมวล โดยมีเป้าหมายเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (GHG Emissions) พร้อมสร้างเศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ (Low-Carbon Economy) ไปพร้อมกัน

หากจะเปรียบเทียบให้เห็นภาพมากขึ้น Energy Transition ก็เปรียบเสมือนการ “เปลี่ยนอาหาร” ของโลก ลองจินตนาการดูว่าโลกทั้งใบเคยบริโภคพลังงานที่อุดมไปด้วยไขมันสูง (Fossil Fuel) มานานหลายศตวรรษ ซึ่งถึงแม้จะให้พลังงานสูง แต่ก็สร้างของเสียมหาศาลและก่อให้เกิดคาร์บอนไดออกไซด์ปริมาณมากเช่นกัน

ตอนนี้ โลกจึงต้องการการปรับอาหารใหม่ให้ดีต่อสุขภาพในระยะยาว ด้วยการหันมาใช้พลังงานสะอาด หรือพูดง่าย ๆ เหมือนกับการเลือกกินอาหารจากธรรมชาติแทนอาหารแปรรูปนั่นเอง

ทำไมการเปลี่ยนผ่านครั้งนี้ถึงสำคัญต่อ SME?

การเปลี่ยนผ่านพลังงานไม่ใช่เรื่องของประเทศมหาอำนาจเท่านั้น แต่กำลังส่งผลโดยตรงต่อธุรกิจขนาดกลางและขนาดเล็กในไทย โดยเฉพาะในห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) ที่ต้องรับมือกับมาตรฐานใหม่ของโลก

ความเสี่ยงหากไม่ปรับตัวสู่ Energy Transition

• ต้นทุนพลังงานผันผวน: ราคาน้ำมันและค่าไฟที่สูงขึ้นกระทบต้นทุนการผลิตโดยตรง

• แรงกดดันจากนโยบายโลก: มาตรการ CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) ของสหภาพยุโรป บังคับให้ผู้ส่งออกต้องรายงานการปล่อยคาร์บอน หากไม่ลดอาจถูกเก็บภาษีเพิ่ม

• คู่ค้าระดับโลกเริ่มคัดกรองผู้ผลิต: บริษัทใหญ่ ๆ เช่น IKEA, Toyota, Unilever ต่างต้องการซัปพลายเออร์ที่ใช้พลังงานสะอาด

โอกาสเมื่อปรับตัวสู่ Energy Transition

• ช่วยลดต้นทุนระยะยาว เช่น การติดตั้ง Solar Rooftop หรือใช้ระบบประหยัดพลังงาน สามารถลดภาระค่าไฟฟ้าได้อย่างต่อเนื่องในระยะยาว

• สร้างแบรนด์ที่ยั่งยืน (Sustainable Brand): ผู้บริโภครุ่นใหม่ตัดสินใจซื้อสินค้าและบริการจากธุรกิจสีเขียวมากขึ้นอย่างชัดเจน การเป็น Green SME จึงจะช่วยเพิ่มความน่าเชื่อถือและโอกาสทางการตลาดได้มาก

เช็กลิสต์ 4 ขั้นตอน Transition ฉบับใช้งบน้อย ที่ SME สามารถเริ่มได้ทันที

แม้คำว่า Energy Transition จะดูยิ่งใหญ่ แต่สำหรับ SME แล้ว การเริ่มต้นไม่จำเป็นต้องใช้เงินมหาศาลเสมอไป เพียงแค่เริ่มจากการสำรวจ การปรับพฤติกรรม และการลงทุนอย่างมีเป้าหมาย ก็สามารถเปลี่ยนผ่านไปสู่ระบบพลังงานที่ยั่งยืนได้จริง

ขั้นที่ 1: “สำรวจ” (Audit) รู้ว่าพลังงานรั่วไหลตรงไหน

เริ่มจากการทำ Energy Audit ภายในองค์กร เช่น ตรวจสอบปริมาณการใช้ไฟฟ้า เครื่องจักรเก่า หรือระบบทำความเย็นที่ใช้พลังงานมากเกินไป เพื่อระบุจุดรั่วไหลของพลังงานที่ไม่จำเป็น โดยสามารถใช้เครื่องมือวัดพลังงานแบบ Smart Meter หรือขอรับคำปรึกษาจากสถาบันพลังงานในพื้นที่ เพื่อให้เห็นภาพรวมของการใช้ไฟจริงในแต่ละโซนได้ชัดเจนขึ้น ช่วยให้วางแผนลดการใช้พลังงานได้อย่างตรงจุด

ขั้นที่ 2: “ลด” (Reduce) เริ่มจากสิ่งที่ทำได้ง่ายที่สุด หรือที่เรียกว่า Low-Hanging Fruit

หลังจากรู้จุดสิ้นเปลืองแล้ว ให้เริ่มจากสิ่งที่ทำได้ง่ายที่สุด เช่น เปลี่ยนหลอดไฟเป็น LED ตั้งระบบเซนเซอร์เปิด-ปิดอัตโนมัติ หรือปรับอุณหภูมิเครื่องปรับอากาศให้เหมาะสม นอกจากนี้ ยังสามารถกำหนดนโยบายพลังงานสีเขียวภายในองค์กร อาทิ การปิดเครื่องใช้ไฟฟ้าเมื่อเลิกงาน แม้จะดูเล็กน้อย แต่เมื่อสะสมผลตลอดทั้งปี ก็สามารถช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายได้มากทีเดียว

ขั้นที่ 3: “สร้าง” (Produce) พิจารณาการลงทุนในพลังงานสะอาด

เมื่อเข้าใจพฤติกรรมการใช้พลังงานแล้ว SME สามารถเริ่มสร้างพลังงานใช้เองได้ด้วยเทคโนโลยีสะอาด อย่าง Solar Rooftop ระบบกักเก็บพลังงาน (Battery Storage) หรือแม้แต่การติดตั้งระบบควบคุมพลังงานอัตโนมัติ (EMS) ซึ่งช่วยให้ธุรกิจสามารถลดการพึ่งพาไฟฟ้าในช่วงเวลาพีก และควบคุมต้นทุนในระยะยาวได้ดียิ่งขึ้น ทั้งยังช่วยเสริมภาพลักษณ์ให้แบรนด์เป็น Green Business ที่ตอบโจทย์ความคาดหวังของผู้บริโภคและพาร์ตเนอร์ทางธุรกิจยุคใหม่

ขั้นที่ 4: “ปรับ” (Transform) การใช้เทคโนโลยีใหม่

ขั้นตอนสุดท้ายของการ Transition คือการเปลี่ยนระบบให้สอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาอย่างยั่งยืนในระยะยาว เช่น เปลี่ยนรถขนส่งเป็นยานยนต์ไฟฟ้า (EV) หรือใช้ระบบ IoT (Internet of Things) ตรวจวัดและควบคุมการใช้พลังงานแบบเรียลไทม์

นอกจากนี้ SME ยังสามารถนำ AI หรือระบบ Data Analytics เข้ามาช่วยวิเคราะห์ข้อมูลพลังงาน เพื่อคาดการณ์ช่วงเวลาการใช้ไฟสูงสุดและปรับตารางการผลิตให้เหมาะสม เป็นจุดที่ธุรกิจเริ่มเปลี่ยนผ่านอย่างแท้จริง จากการปรับเล็ก ๆ ภายในองค์กร ไปสู่การเปลี่ยนโมเดลการดำเนินงานให้ยั่งยืนและแข่งขันได้ในตลาดโลก

โซลูชันทางการเงินในการสนับสนุน SME สู่การเปลี่ยนแปลง

นอกจากเทคโนโลยีจะมีบทบาทสำคัญในการ Transition สู่พลังงานสะอาดแล้ว โซลูชันทางการเงินก็เป็นอีกหนึ่งแรงขับเคลื่อนที่ช่วยให้ SME เดินหน้าสู่ Energy Transition ได้จริง โดยเฉพาะสินเชื่อสีเขียวและมาตรการสนับสนุนจากภาครัฐที่กำลังขยายผล

รู้จักสินเชื่อสีเขียว (Green Loan) จากธนาคาร

ปัจจุบัน ธนาคารหลายแห่งมีผลิตภัณฑ์ Green Loan สำหรับธุรกิจที่ลงทุนในพลังงานสะอาด เช่น Solar Rooftop หรือเครื่องจักรประหยัดพลังงาน โดยให้ดอกเบี้ยต่ำและมีระบบ AI Energy Scoring ประเมินประสิทธิภาพโครงการก่อนอนุมัติ เพื่อให้ SME ที่ดำเนินธุรกิจสีเขียวสามารถเข้าถึงทุนได้ง่ายขึ้น

มาตรการสนับสนุนจากภาครัฐที่ SME ควรรู้

• Board of Investment (BOI) ได้ออกแพ็กเกจสิทธิประโยชน์ล่าสุดสำหรับ SME ที่ลงทุนในด้าน Energy-efficiency พลังงานหมุนเวียน และระบบอัตโนมัติ โดยรวมถึงการยกเว้นอากรนำเข้าเครื่องจักร การลดหย่อนภาษีเงินได้นิติบุคคล และการเน้นให้ SME เข้าร่วมการเปลี่ยนผ่านไปสู่ธุรกิจสีเขียวอย่างเต็มรูปแบบ

• สำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (สสว.) มี “แผนปฏิบัติการส่งเสริม SMEs ปี 2568–2570” ที่ให้ความสำคัญกับธุรกิจสีเขียว (Green Transition) และการเปลี่ยนผ่านธุรกิจ (Business Transition) โดยมอบโครงการสนับสนุน SME ในการปรับตัว เช่น โครงการ BDS ที่ให้การอุดหนุนแบบร่วมจ่าย (Co-payment) แก่ SME สำหรับการพัฒนาธุรกิจ

จะเห็นได้ว่าการเปลี่ยนผ่านพลังงานไม่จำเป็นต้องเริ่มจากงบก้อนใหญ่ แค่เริ่มจากการเข้าถึงแหล่งทุนและข้อมูลที่ถูกต้อง เพื่อให้สามารถเปลี่ยนผ่านได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ Energy Transition (FAQ)

Energy Transition กับ Carbon Neutral ต่างกันอย่างไร?

Energy Transition คือการเปลี่ยนระบบพลังงาน ส่วน Carbon Neutral คือภาวะที่ปริมาณการปล่อยคาร์บอนเท่ากับปริมาณที่ดูดซับได้ หรือพูดง่าย ๆ คือ การเปลี่ยนผ่านพลังงานเป็น “วิธี” หนึ่งในการไปถึงเป้าหมาย Carbon Neutral

การลงทุน Solar Rooftop คุ้มทุน (ROI) ในกี่ปี?

โดยทั่วไป Solar Rooftop ขนาดเล็กสำหรับ SME จะมีระยะคืนทุน 4–6 ปี และช่วยลดค่าไฟได้มากกว่า 30% ต่อเดือน หลังจากนั้นพลังงานที่ผลิตได้จะกลายเป็น “กำไร”

บทสรุป: Energy Transition ไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่คือกลยุทธ์การอยู่รอดของ SME

เมื่อโลกเดินหน้าสู่ยุคคาร์บอนต่ำ (Low Carbon Era) ความได้เปรียบไม่ได้อยู่ที่ “ธุรกิจใหญ่กว่า” แต่คือ “ธุรกิจที่ปรับตัวได้เร็วกว่าคู่แข่ง” SME ที่เริ่มต้นจากการปรับปรุงการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ ใช้เทคโนโลยีสะอาด และบริหารต้นทุนอย่างยั่งยืน จะสามารถยืนหยัดได้ แม้ในภาวะเศรษฐกิจที่ผันผวน 

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านพลังงานอาจไม่เกิดขึ้นในวันเดียว แต่การเริ่มต้นคิดใหม่และลงมือทำวันนี้ คือก้าวแรกของการสร้างภูมิคุ้มกันทางธุรกิจในระยะยาว SME ที่ปรับตัวทัน จะไม่เพียงอยู่รอดในยุคพลังงานใหม่ แต่จะกลายเป็นผู้เล่นสำคัญของเศรษฐกิจสีเขียวไทยในอนาคต

ข้อมูลอ้างอิง

1. Comparative Approaches to Energy Transition: Policy Guideline for Enhancing Thailand’s Path to a Low-Carbon Economy. สืบค้นเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2568 จาก https://www.mdpi.com/1996-1073/17/22/5620. 

2. Efficiency Enhancement Measures – Energy Efficiency. สืบค้นเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2568 จาก https://www.boi.go.th/upload/content/e-Newsletter13_Efficiency_Enhancement_Measures.pdf. 

3. Thailand BOI Introduces 5 Key Measures to Tackle Trade Wars and Boost Local Industry (2025). สืบค้นเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2568 จาก https://aimbangkok.com/boi-thailand-2025-measures/. 

4. แผนปฏิบัติการของ สสว. ปี 2568-2570 และประจำปี 2568. สืบค้นเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2568 จาก https://www.sme.go.th/uploads/file/20250117-180902_แผนปฏิบัติการของสสวปี2568-2570และประจำปี2568.pdf.