วางแผน ESG สำหรับธุรกิจ SME ฉบับเริ่มต้น ทำอย่างไรให้ได้ผลจริง

การขับเคลื่อนธุรกิจสู่ความยั่งยืน และแผน ESG กลายเป็นเรื่องสำคัญที่ทุกธุรกิจควรพิจารณา เพราะในปัจจุบันธุรกิจไม่สามารถมุ่งเน้นเพียงแค่ผลกำไรเท่านั้น แต่ยังต้องคำนึงถึงความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมด้วย เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดี รวมทั้งโอกาสใหม่ ๆ ให้กับธุรกิจในระยะยาว เพราะผู้บริโภคและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่างคาดหวังให้ธุรกิจดำเนินงานอย่างมีธรรมาภิบาล ใส่ใจสังคม และรักษ์โลกมากขึ้น โดยในบทความนี้เราจะมาอธิบายวิธีการวางแผน ESG สำหรับธุรกิจ SME ให้ได้ผล

Content summary

• แผน ESG คือ แนวคิดในการดำเนินธุรกิจโดยคำนึงถึง 3 ด้านสำคัญ ได้แก่ Environmental, Social, and Governance (สิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล) เพื่อสร้างโอกาสให้ธุรกิจในระยะยาว ลดความเสี่ยงในการดำเนินธุรกิจ ดึงดูดและรักษาคนเก่งเอาไว้

• SME มีจุดแข็งเฉพาะตัวที่สามารถนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์เพื่อเปลี่ยนธุรกิจให้ยั่งยืนตามแผน ESG ได้ เช่น บริษัทขนาดเล็กจะมีความสามารถในการปรับตัว และหากเป็นธุรกิจครอบครัวผู้นำก็มีอำนาจในการตัดสินใจ รวมถึงการสื่อสารภายในองค์กรที่เป็นไปได้ง่าย และทั่วถึงมากกว่าธุรกิจใหญ่

• SME สามารถวางแผน ESG โดยเริ่มต้นจากการเปลี่ยนแปลงในประเด็นที่สอดคล้องกับธุรกิจหลัก หรือการเริ่มจากการปรับปรุงกระบวนการเล็ก ๆ ในแต่ละวัน โดยไม่จำเป็นต้องใช้เงินลงทุนมาก

  
  

ESG คืออะไร และทำไม SME ต้องเริ่มวางแผนตั้งแต่วันนี้?

แผน ESG คือ กรอบแนวคิดในการดำเนินธุรกิจโดยคำนึงถึง 3 ด้านสำคัญ ได้แก่ Environmental, Social, and Governance (สิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล) ซึ่งเป็นแนวคิดด้านความยั่งยืนที่ได้รับความสนใจอย่างมากในภาคธุรกิจทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทย โดยตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยได้มีการประเมินหุ้นยั่งยืน SET ESG Ratings ประจำปี เพื่อส่งเสริมให้นักลงทุนมีข้อมูลประกอบการตัดสินใจลงทุนในธุรกิจที่ดำเนินงานตามแผน ESG ด้วย

อย่างไรก็ตาม แผน ESG ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงแค่ธุรกิจใหญ่ในตลาดหลักทรัพย์เท่านั้น แผน ESG เป็นแนวทางที่ช่วยให้ธุรกิจ SME ไทยสามารถเติบโตได้อย่างมั่นคง ควบคู่ไปกับการดูแลสิ่งแวดล้อม คำนึงถึงความรับผิดชอบต่อสังคม และบริหารองค์กรด้วยหลักธรรมาภิบาลที่ดี มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และมีความรับผิดชอบต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่าย ไม่ว่าจะเป็นผู้ถือหุ้น พนักงาน ลูกค้า คู่ค้า ชุมชน และสังคมโดยรวม โดยความสำคัญของการวางแผน ESG ได้แก่

• สร้างโอกาสใหม่ ๆ ให้ธุรกิจ คนรุ่นใหม่เลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่ยั่งยืนมากขึ้น จึงเปิดโอกาสให้ธุรกิจได้วางแผน ESG เพื่อตอบโจทย์ความต้องการลูกค้า และสร้างฐานลูกค้ารายใหม่ได้กว้างขึ้น นอกจากนี้ ยังสามารถขยายตลาดไปต่างประเทศที่มีมาตรการทางสิ่งแวดล้อมที่เข้มงวดได้อีกด้วย

• ลดความเสี่ยงในการดำเนินธุรกิจ การวางแผน ESG สามารถป้องกันความเสี่ยงที่เกิดจากความขัดแย้งหรือปัญหากับชุมชน ลูกค้า และผู้เกี่ยวข้อง ซึ่งนำไปสู่การสูญเสียความน่าเชื่อถือ รายได้ และการถูกต่อต้านจากสังคมในอนาคตได้

• ดึงดูดและรักษาคนเก่ง การที่ธุรกิจ SME หันมาให้ความสำคัญกับ ESG จะช่วยดึงดูดบุคลากรที่มีความสามารถ และคนรุ่นใหม่ ในขณะเดียวกันก็เป็นการสร้างชื่อเสียง และภาพลักษณ์ที่ดีให้กับบริษัทด้วย

จุดแข็งของ SME ในการขับเคลื่อน ESG

SME เป็นองค์ประกอบที่สำคัญของเศรษฐกิจไทย และมีบทบาทสำคัญในการสร้างอนาคตที่ยั่งยืนขึ้นได้ โดยไม่ได้มุ่งเน้นแค่ผลกำไรเท่านั้น สำหรับธุรกิจ SME แล้ว การเริ่มต้นวางแผน ESG มีข้อได้เปรียบเฉพาะตัวที่สามารถนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ ได้แก่

• ขนาดขององค์กรที่ไม่ใหญ่ ทำให้ธุรกิจสามารถมีการบริหารจัดการได้ทั่วถึง และปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็ว
  
  

• หากเป็นธุรกิจครอบครัว ผู้บริหารจะมีอำนาจตัดสินใจในการกำหนด นโยบายต่าง ๆ รวมถึงสามารถผลักดันแผน ESG และขับเคลื่อนองค์กรได้อย่างรวดเร็ว

• การสื่อสารภายในองค์กรเป็นไปอย่างทั่วถึง และง่ายต่อกระบวนการสื่อสารสองทาง ทั้งจากผู้บริหารสู่พนักงาน และจากพนักงานสู่ผู้บริหาร

วิธีการวางแผน ESG สำหรับ SME ที่สามารถทำได้ทันที

การขับเคลื่อนธุรกิจสู่ความยั่งยืน และแผน ESG ไม่ได้หมายถึงการลงทุนที่ใช้เงินสูงเสมอไป SME สามารถเริ่มต้นการเปลี่ยนแปลงในประเด็นที่สอดคล้องกับธุรกิจหลัก หรือเริ่มจากการปรับปรุงกระบวนการเล็ก ๆ ในแต่ละวัน ซึ่งไม่เพียงแต่ช่วยให้ธุรกิจเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และสังคมมากขึ้น แต่ยังอาจช่วยลดต้นทุนในระยะยาวได้อีกด้วย โดยมีวิธีในการเริ่มวางแผน ESG ดังนี้

• ประเมินประสิทธิภาพแผน ESG ในปัจจุบัน 

เริ่มจากการประเมินธุรกิจว่ามีจุดแข็ง จุดอ่อน และโอกาสในการพัฒนาเรื่องแผน ESG อย่างไร หากไม่มีการดำเนินการมาก่อน สิ่งสำคัญคือต้องกำหนดแนวทาง ESG ที่เหมาะกับธุรกิจ โดยต้องชวนคนในและนอกองค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้อง (เช่น พนักงาน, ลูกค้า, ซัปพลายเออร์, ชุมชน) มาช่วยให้ข้อมูล เพื่อให้แนวทางที่ดี และตอบโจทย์ธุรกิจ

• กำหนดเป้าหมาย และนโยบาย ESG ที่ชัดเจน 

ธุรกิจควรตั้งเป้าหมายของแผน ESG ที่สอดคล้องกับขนาดธุรกิจ หรือทรัพยากรที่มีทั้งกำลังคน งบประมาณ และเวลา ทั้งนี้ควรมีแนวทางการดำเนินธุรกิจที่ชัดเจน และวัดผลได้ โดยไม่จำเป็นต้องเป็นเป้าหมายใหญ่แต่ควรทำได้จริง เช่น ลดการใช้ไฟฟ้าลง 10% หรือ ลดขยะพลาสติกลง 20% ที่สำคัญต้องมีความสอดคล้องกับค่านิยม ภารกิจ และกลยุทธ์ระยะยาวขององค์กร

• ตั้งทีมทำงาน ESG  

ปรับโครงสร้างและกระบวนการให้เหมาะสมกับองค์กร โดยการตั้งทีม/คณะทำงาน ESG โดย SME สามารถตั้งทีมเล็ก ๆ หรือมอบหมายกลุ่มงานเฉพาะกิจ เพื่อเป็นแกนหลักในการขับเคลื่อน และติดตามผลลัพธ์ด้าน ESG การมีทีมงานที่ชัดเจนจะช่วยให้แผน ESG ถูกนำไปปฏิบัติ และติดตามผลได้อย่างเป็นรูปธรรม ทำให้เกิดผลลัพธ์จริงตามเป้าหมายที่วางไว้ 

• สื่อสารอย่างโปร่งใส ทั้งภายในและภายนอกองค์กร

แจ้งให้พนักงานทราบถึงความคืบหน้า และผลลัพธ์ของแผน ESG เพื่อกระตุ้นการมีส่วนร่วม รวมทั้งบอกเล่าเรื่องราวความมุ่งมั่นตามแผน ESG ของธุรกิจผ่านช่องทางต่าง ๆ เช่น เว็บไซต์ โซเชียลมีเดีย หรือการนำเสนอที่หน้าร้าน เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดี และดึงดูดลูกค้าหรือบุคลากรที่มีค่านิยมใกล้เคียงกัน

• ติดตามและประเมินผล

การทำ ESG ไม่ได้จบแค่การวางแผน แต่ต้องติดตามและประเมินผลอย่างต่อเนื่องเพื่อให้รู้ว่าผลงาน ESG ตรงตามเป้าหมายที่ตั้งไว้หรือไม่ พร้อมสร้างระบบรายงานจัดการข้อมูลให้พร้อม และเปิดเผยผลงาน ESG ให้ทุกคนในและนอกองค์กรรู้ รวมทั้งการประเมินกลยุทธ์และผลลัพธ์อยู่เสมอ พร้อมทั้งเรียนรู้แนวโน้มใหม่ ๆ และรับฟังข้อเสนอแนะจากผู้เกี่ยวข้อง เพื่อพัฒนาแผน ESG ให้ดียิ่งขึ้นไปอีก

ตัวอย่างจริงของธุรกิจที่เปลี่ยนโลกด้วยแนวทาง ESG

หลังจากที่เราได้ทำความเข้าใจถึงความสำคัญ และขั้นตอนในการวางแผน ESG กันไปแล้ว เรามาดูตัวอย่างจริงของธุรกิจไทยที่ได้นำแนวทาง ESG มาประยุกต์ใช้ให้ประสบความสำเร็จกัน

• ฮิลล์คอฟฟ์ (Hillkoff) โรงคั่วกาแฟรักษ์โลก ส่งตรงจากเชียงใหม่

ธุรกิจโรงคั่วกาแฟที่มีแผน ESG ที่เน้นเรื่องธุรกิจสีเขียว โดยการคำนึงถึงสิ่งแวดล้อม (Environmental) ด้วยการสร้างเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) และตัวโรงงานจะมีการดำเนินงานแบบ Zero Waste ทั้งหมด

ด้านสังคม (Social) บริษัทส่งเสริมการปลูกต้นกาแฟ โดยช่วงแรกของธุรกิจ ฮิลล์คอฟฟ์ได้แจกต้นกาแฟให้เกษตรกรนำไปปลูกฟรี จนวันนี้เกษตรกรได้ปลูกและเก็บเกี่ยวผลผลิต ทำให้บริษัทเริ่มมีกำไร จากนั้นบริษัทก็ได้แบ่งรายได้ส่วนหนึ่งที่ได้มา กลับไปพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ปลูกกาแฟเพื่อให้เกิดความยั่งยืน

สุดท้ายในด้านธรรมาภิบาล (Governance) ฮิลล์คอฟฟ์เปิดเผยข้อมูลต่าง ๆ ของบริษัทอย่างโปร่งใสในด้านความยั่งยืน รวมทั้งส่งเสริมการพัฒนา และวิจัยในธุรกิจอย่างต่อเนื่อง ทั้งการวิจัยกาแฟที่สามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้อย่างหลากหลาย เช่น เครื่องดื่มไซเดอร์กาแฟ (Cider of Coffee) หรือ ชาที่ทำมาจากกาแฟเชอร์รี่ (Coffee Cherry Tea) ที่มีงานวิจัยรองรับในด้านสุขภาพ นอกจากนี้ยังมีแผ่นรองแก้ว กระถางต้นไม้ หรือเชื้อเพลิง ซึ่งล้วนเป็นของเหลือทิ้งที่นำมาต่อยอด

•  เทวาศรม เขาหลัก รีสอร์ตที่ครองใจนักท่องเที่ยวทั้งไทยและต่างชาติ

เทวาศรม เขาหลัก ธุรกิจรีสอร์ตที่จังหวัดพังงา เป็นหนึ่งในผู้เล่นสำคัญของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและการโรงแรมระดับพรีเมียมของประเทศไทย และเป็นหนึ่งในจุดหมายปลายทางที่ได้รับความนิยมสำหรับนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ

โดยบริษัทมีการจัดตั้ง Green Team ในองค์กรเพื่อดูแลวางแผน ESG และพัฒนากระบวนการความยั่งยืน (Sustainability) และสิ่งแวดล้อม (Environmental) อย่างต่อเนื่อง เช่น การลดการใช้ Single-use Plastic หรือลดการใช้พลังงาน เพื่อรับรองมาตรฐาน Green Hotel ทั้งในระดับประเทศและระดับสากล

นอกจากนี้ ในด้านสังคม (Social) รีสอร์ตยังสนับสนุนการศึกษาของคนในชุมชน โดยจัดตั้งทุนเทวาศรม ซึ่งเป็นทุนการศึกษาให้กับนักเรียนจากโรงเรียนประจำอำเภอตะกั่วป่า ที่มีผลการเรียนดี ให้ได้เรียนจนจบปริญญาตรี  ทั้งยังมีการเปิดพื้นที่เพื่อให้ชาวบ้าน ชาวประมง หรือศิลปินในพื้นที่เข้ามาในรีสอร์ตเพื่อการจัดกิจกรรมศิลปะ การเวิร์กช็อป หรือการขายสินค้า เพื่อกระจายรายได้สู่ชุมชนรอบข้างด้วย

• PASAYA แบรนด์สิ่งทอไทยเพื่อสุขภาพ และสิ่งแวดล้อม

PASAYA ให้ความสำคัญกับแผน ESG ตั้งแต่แรกเริ่ม เพราะต้องการผลิตสินค้าเพื่อส่งออกเป็นหลัก โดยมีธรรมาภิบาลที่ดี (Governance) มาจากความตั้งใจผลิตสินค้าที่ได้มาตรฐานระดับโลก และเป็นผู้ผลิตสิ่งทอที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ชุมชน รวมทั้งสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้พนักงานตามหลักการวางแผน ESG

โดยบริษัทยึดหลักที่ว่า “คุณภาพสินค้าที่ดี ต้องมาจากคุณภาพชีวิตที่ดีของพนักงาน” ดังนั้น การสร้างคุณภาพชีวิต และสิ่งแวดล้อมที่ดี (Environmental) ไปพร้อม ๆ กับการทำให้ชุมชนยอมรับ (Social) และยินดีให้ความร่วมมือในเรื่องต่าง ๆ โดยบริษัทเริ่มต้นตั้งแต่การสร้างโรงงานที่ไม่สร้างมลภาวะ ไม่มีปัญหาเรื่องน้ำเสีย ไม่กระทบสิ่งแวดล้อม

แบรนด์ PASAYA ยังพัฒนาสินค้าต่าง ๆ จากเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง โดยมีสินค้ากลุ่ม Bedding เป็นชุดผ้าปูที่นอนดีต่อสุขภาพ และดีต่อสิ่งแวดล้อม ด้วยคุณสมบัติปราศจากสารพิษตามมาตรฐานยุโรป นอกจากนี้ ยังมีสินค้ากลุ่ม Lifestyle ที่โดดเด่นคือเสื้อสูทเนื้อผ้า Upcycling ซึ่งนำขวดพลาสติก PET มาถักทอเป็นเส้นใยเนื้อผ้า ซึ่งเป็นอีกนวัตกรรมที่ช่วยลดปริมาณขวดพลาสติกใช้แล้วได้อย่างมีประสิทธิภาพ จะเห็นได้ว่าการวางแผน ESG นั้นสามารถสร้างความโดดเด่นให้แบรนด์ได้

บทสรุปและแนวทางสู่ความสำเร็จ

แผน ESG เป็นแนวทางที่ช่วยให้ธุรกิจ SME ไทยสามารถเติบโตได้อย่างมั่นคง ควบคู่ไปกับการดูแลสิ่งแวดล้อม มีความรับผิดชอบต่อสังคม และบริหารองค์กรด้วยหลักธรรมาภิบาลที่ดี เพื่อสร้างโอกาสให้ธุรกิจในระยะยาว ลดความเสี่ยงในการดำเนินธุรกิจ และดึงดูดและรักษาคนเก่งเอาไว้

 SME สามารถเริ่มต้นได้จากการประเมินประสิทธิภาพแผน ESG ของธุรกิจในปัจจุบัน และตั้งเป้าหมายที่จับต้องได้ หรือการตั้งทีมทำงาน ESG โดยเฉพาะเพื่อแสดงออกถึงความจริงจังและชัดเจนของบริษัทในการทำ ESG โดยไม่จำเป็นต้องใช้เงินลงทุนสูง พร้อมสื่อสารแผน ESG และผลลัพธ์ให้กับพนักงานและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเป็นระยะ เพื่อการสร้างชื่อเสียงที่ดี และดึงดูดกลุ่มลูกค้ารายใหม่เข้ามา 

แม้การเปลี่ยนแปลงสู่ ESG จะต้องใช้เวลา แต่ก็มีธุรกิจไทยที่ประสบความสำเร็จ และกลายเป็นแรงบันดาลใจในหลากหลายอุตสาหกรรม ซึ่งพิสูจน์ให้เห็นว่าการลงทุนใน ESG คือการลงทุนเพื่ออนาคตที่สดใสของธุรกิจ

 ข้อมูลอ้างอิง

1. 7 บทเริ่มต้น ESG สำหรับ SMEs สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568จาก  https://www.ftpi.or.th/2023/112524

2. ถึงเวลา ‘ผู้นำองค์กร’ ต้องเคาะระฆัง ESG ด้วยตัวเอง สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จาก https://setsustainability.com/libraries/1197/item/-its-time-for-leaders-esg

3. Checklist พิชิตธุรกิจยั่งยืน ฉบับ SME สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จากhttps://setsustainability.com/libraries/597/item/179-checklist-sme

4. SET ESG Ratings “สร้างโอกาสการลงทุนด้วย SET ESG Ratings” สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จาก https://setsustainability.com/ESG-ratings

5. ส่องผลประเมิน SET ESG Ratings ประจำปี 2567 สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จาก https://setsustainability.com/libraries/1380/item/-set-esg-ratings-2567

6. ESG เพื่อธุรกิจไทยก้าวหน้าและยั่งยืน สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จาก https://www.ftpi.or.th/2025/122302

7. S&P Global's Top 10 Sustainability Trends to Watch in 2025 สืบค้นข้อมูลเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2568 จาก https://www.spglobal.com/esg/insights/2025-esg-trends