เปิดคัมภีร์ฝ่าวิกฤตธุรกิจ SME มุ่ง Low Carbon เสริมสมรรถนะ ด้านพลังงานสะอาด สร้างแต้มต่อธุรกิจด้วย Sustainability

“พลังงานหมุนเวียน” ถือเป็นโอกาสที่น่าจับตามองสำหรับผู้ประกอบการที่อยากทำธุรกิจโดยคำนึงถึงความยั่งยืน (Sustainability) และร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยรักษาความสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติ เทรนด์พลังงานทดแทนในประเทศไทยและในระดับโลก

อย่างที่ทราบกันดีว่าภายในปี 2065 ไทยจะเป็นประเทศ Net Zero Emission คือไม่มีการปล่อยคาร์บอนออกมาเลย ซึ่งในปี 2020 เราควรจะมีพลังงานทดแทนเกิน 15% แต่วันนี้ปี 2023 เรามีพลังงานทดแทนอยู่ที่ประมาณ 8% เท่านั้น ฉะนั้นโอกาสเจริญเติบโตทางด้านพลังงานทดแทนที่จะมาใช้ในประเทศไทยยังมีอีกเยอะ เพราะเราช้ากว่าเป้าหมายที่เคยให้คำมั่นสัญญาไว้ 

ขณะที่ภาครัฐเองก็มีนโยบายเพื่อที่จะช่วยสนับสนุนและเร่งให้ทันกับเป้าหมายที่จะมีในปี 2065 ฉะนั้นมั่นใจว่าทางรัฐบาลเองก็ต้องสนับสนุนทุกทางให้ไทยไปถึง Net Zero Emission ในปี 2065 ให้ได้ 

หากดูจากข้อมูลของ สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) เมื่อเดือนมกราคม 2566 ฉายภาพรวมการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากการใช้พลังงานของประเทศไทยอยู่ที่ 20.2 ล้านตันคาร์บอน ลดลง 2.1% จากช่วงเดียวกันของปีก่อน โดยแบ่งเป็น

1. สาขาขนส่ง มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ 7.3 ล้านตันคาร์บอน คิดเป็นสัดส่วน 36% 

2. สาขาการผลิตไฟฟ้า มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ 6.3 ล้านตันคาร์บอน คิดเป็นสัดส่วน 31%

3. สาขาอุตสาหกรรม มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ 5.4 ล้านตันคาร์บอน คิดเป็นสัดส่วน 27% 

4. สาขาอื่น ๆ มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ 1.2 ล้านตันคาร์บอน คิดเป็นสัดส่วน 6% 

ทั้งนี้หากเปรียบเทียบจะพบว่า ไทยมีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ 0.394 กิโลกรัมคาร์บอนต่อ หน่วยการผลิตไฟฟ้า kWh ซึ่งยังต่ำกว่าจีนและค่าเฉลี่ยของประเทศในเอเชีย แต่สูงกว่าสหภาพยุโรปและประเทศที่พัฒนาแล้วในทวีปอเมริกา

ซึ่งใน SCOPE ที่ 2 นี้ องค์กรต้องคำนวณหาปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกทางอ้อมจากการใช้พลังงาน (Energy Indirect Emissions) ขององค์กร ได้แก่ การซื้อพลังงานไฟฟ้ามาใช้ในองค์กร ไม่ว่าจะเป็น พลังงานไฟฟ้า พลังงานความร้อน พลังงานไอน้ำ หรือการทำความเย็น ซึ่งเกิดขึ้นนอกสถานที่และถูกใช้โดยองค์กรของเรา ซึ่งเป็นกระบวนการปล่อยก๊าซ GHG ที่สูงถึง 1 ใน 3 ของโลก นั่นถือเป็นเหตุผลที่การประเมินและการวัดการปล่อยใน Scope 2 นำมาซึ่งโอกาสในการลดการปล่อยก๊าซอย่างมีนัยสำคัญ 

ดังนั้นด้วยแรงกดดันจากภาวะโลกร้อน ส่งผลให้หลายประเทศมีการเพิ่มมาตรการความเข้มงวดในการซื้อสินค้า โดยที่เห็นได้ชัดเจนคือ มาตรการและนโยบายกีดกันสินค้านำเข้าที่ไม่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น ทางสหภาพยุโรป (European Union: EU) ได้ออกมาตรการ เก็บภาษีก๊าซเรือนกระจกก่อนข้ามพรมแดนสำหรับสินค้านำเข้า (Carbon Border Adjustment Mechanism: CBAM) ที่จะมีผลบังคับใช้ ภายในปี 2023 กับ 5 กลุ่มสินค้า ได้แก่ เหล็กและเหล็กกล้า อะลูมิเนียม ไฟฟ้า ซีเมนต์ และปุ๋ย

และยังได้ขยายไปยัง สินค้าอื่นๆ เพิ่ม อีก 3 ชนิด คือ ไฮโดรเจน เคมีภัณฑ์ และพลาสติก โดยจะเตรียมใช้อย่างเต็มรูปแบบในปี  2570 เพื่อเก็บภาษีคาร์บอนกับสินค้าที่มีการปล่อยคาร์บอนในกระบวนการผลิต หรือจีนก็มีความเป็นไปได้ที่จะใช้มาตรฐานด้านคาร์บอน เช่นเดียวกับมาตรการในประเทศยุโรป 

ทำให้องค์กรธุรกิจทั่วโลกหันมาให้ความสำคัญเรื่อง ‘พลังงานหมุนเวียน’ หรือ ‘พลังงานสะอาด’ มากขึ้นไม่ว่าจะเป็น ภาคการผลิต ภาคขนส่ง ตลอดจนภาคเกษตรกรรม ควรเตรียมรับมือกับนโยบายเหล่านี้ในอนาคตที่จะมีกระทบต่อกระบวนการผลิตของภาคธุรกิจในระยะต่อไปอย่างอย่างแน่นอน

แน่นอนว่า เมื่อเกิดแรงกดดัน ทั้งปัญหาสิ่งแวดล้อมนำมาสู่แรงกดดันจากประเทศคู่ค้า ส่งผลให้ ผู้ประกอบการไทยต้องเร่งปรับตัว โดยเฉพาะผู้ประกอบการในธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม หรือ SME ซึ่งคิดเป็นสัดส่วน 80-90% ของประเทศหนีไม่พ้นต้องปรับตัวหนีตายก่อน เพราะ SME อาจจะมีสายป่านสั้นกว่ารายใหญ่ หากยิ่งช้าจะยิ่งเสี่ยงจะเพรี่ยงพร้ำในอนาคต 

ดังนั้นทางรอดของภาคธุรกิจการส่งออกไทยคงหลีกเลี่ยงไม่ได้ในเรื่องของการปรับตัวให้ทันสถานการณ์ รวมถึงการนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีมาช่วยให้เป็นกระบวนการผลิตที่ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อมโดยมุ่งเรื่องการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่ำและมุ่งสู่ Net Zero

ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดแบบ ESG ที่ประเทศไทยกำลังพยายามเดินไปในเส้นทางนี้ ซึ่งผู้ประกอบการขนาดเล็ก หรือ SME ควรติดตามและเรียนรู้เทรนด์เรื่อง Climate Change ตามทิศทางของโลกเพื่อนำไปปรับใช้กับการวางแผนธุรกิจ

โดยใช้ความพยายามในเรื่อง Climate Change มาเป็นจุดขายเพื่อดึงดูดผู้บริโภคที่ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้ และช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันสำหรับสินค้าส่งออก หากรายใดสามารถทำได้สำเร็จก็จะสร้างแต้มต่อทำให้เกิดความได้เปรียบในการแข่งขันและความยั่งยืน (Sustainability) ให้กับธุรกิจนั่นเอง

ซึ่งจากงานศึกษาของธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) (2020) พบว่า ธุรกิจ SME คิดเป็นสัดส่วน 99.5% ของธุรกิจทั้งหมด หรือมีจำนวนมากกว่า 3 ล้านราย หากไม่ปรับตัวอาจประสบปัญหาในการดำเนินธุรกิจได้ในอนาคต และจะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจในวงกว้าง ไม่เพียงแต่ธุรกิจในประเทศที่ได้รับผลกระทบ แต่ธุรกิจที่ส่งออกไปต่างกระเทศก็มีความเสี่ยงที่จะได้รับผลกระทบ  

การบังคับใช้มาตรการ CBAM ไม่เพียงแต่กระทบธุรกิจส่งออกขนาดใหญ่ แต่ SME กว่า 53,000 รายที่อยู่ในซัพพลายเชนจะได้รับผลกระทบเช่นกัน คิดเป็นรวมมูลค่ากว่า 98,000 ล้านบาท เนื่องจากการคำนวณปริมาณการปล่อยคาร์บอนภายใต้มาตรการ CBAM จะคิดทั้งวงจรการผลิตสินค้านั้นๆ

ซึ่งเป็นแรงกดดันทางการค้าเพิ่มเติมและก่อให้เกิดความท้าทายกับธุรกิจไทยโดยเฉพาะ SME อย่างไรก็ตามปฏิเสธไม่ได้ว่าธุรกิจส่วนใหญ่มองว่า การปรับตัวสู่เศรษฐกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ต้องใช้ต้นทุนมหาศาลในระยะแรก 

พลังงานสะอาดคืออะไร? คือพลังงานที่ไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในทุกขั้นตอนของการใช้ ตั้งแต่การผลิตแปรรูป และการนำไปใช้งาน ซึ่งพลังงานสะอาดที่พบได้ในปัจจุบันคือ 

สิ่งที่ต้องทำความเข้าใจคือปัจจุบันพลังงานสะอาดยังคงมีข้อจำกัดอยู่บ้าง เช่น การใช้พลังงานแสงอาทิตย์ก็ยังคงต้องพึ่งพาเซลล์พลังงานแสงที่รีไซเคิลได้ยาก การใช้พลังงานน้ำก็อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศรอบๆ เขื่อน แม้แต่เว็บไซต์ด้านสถิติหลายเว็บไซต์ยังเลือกใช้คำว่า “พลังงานหมุนเวียน” เพราะไม่มีพลังงานชนิดใด “สะอาดแบบ 100%”

ดังนั้นเราอาจจะต้องเลือกและปรับใช้ให้เหมาะสมกับบริบทการดำเนินธุรกิจนั้นๆ เพื่อทำให้พลังงานสะอาดถูกใช้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด

ที่ผ่านมาสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย และสมาพันธ์เอสเอ็มอีไทย ได้มีการออกข้อเสนอถึงภาครัฐ เพื่อผลักดันมาตรการที่จะส่งเสริมเอกชนในการปรับตัวสู่การใช้พลังงานสะอาดแทนพลังงานจากฟอสซิล ซึ่งปัจจุบันเป็นพลังงานหลักคิดเป็นสัดส่วน 75% ขณะที่พลังงานสะอาดมีเพียง 25% ดังนั้น จะเสนอให้รัฐส่งเสริมการปรับโครงสร้างพลังงาน สู่พลังงานสีเขียว โดยการส่งเสริมพลังงานชุมชน มุ่งผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน โดยเฉพาะพลังงานโซลาร์แสงอาทิตย์ ให้มากขึ้น 

โดยจะเห็นว่า ภาพรวมการผลิตไฟฟ้า ปี 2566 อยู่ที่ 16,003 GWh (ยังไม่รวมการผลิตไฟฟ้าในส่วนของผู้ผลิตไฟฟ้าใช้เองและการผลิตไฟฟ้าที่ใช้น้ำมัน การผลิตไฟฟ้าจากมันปาล์มในโรงไฟฟ้าบางปะกง) ซึ่งจะเห็นว่าไทยมีการผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงหลักคือ ก๊าซธรรมชาติ 8,084 GWh คิดเป็นสัดส่วน 51% รองลงมาคือ การผลิตไฟฟ้าจากถ่านหิน 2,514 GWh คิดเป็น 16% นำเข้าพลังงานไฟฟ้า 2,307 GWh คิดเป็น 14% ขณะที่การผลิตพลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy) อยู่ที่ 2,167 GWh หรือคิดเป็น 14% เทียบเท่ากับกับการนำเข้า

ซึ่งหากไทยสามารถเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน ไม่เพียงจะช่วยเสริมให้ไทยก้าวสู่เป้าหมายการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ตามแผน แต่ยังเสริมสมรรถนะให้เอกชนสามารถเติบโตได้อย่างยั่งยืน และแน่นอนว่าในอนาคต เมื่อมีการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานโซล่าเซลล์ หรือซื้อขายคาร์บอนเครดิตในตลาดคาร์บอนเครดิตอย่างกว้างขวาง เสมือนเป็นสินทรัพย์ชนิดหนึ่งโดยจะนำไปต่อยอดไปสู่การให้บริการทางการเงินของธนาคารต่าง ๆ ในการปล่อยสินเชื่อด้านพลังงานสะอาด  

ขณะที่ภาคเอกชนได้เริ่มสร้างกลไกสนับสนุน SME ลดการปล่อยคาร์บอน เช่น กลุ่มอุตสาหกรรมพลังงานหมุนเวียน สภาอุตสาหกรรม ได้ร่วมมือกับองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก วางแผนก่อตั้งสถาบันบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจกแบบครบวงจร โดยมีเป้าหมายสนับสนุนให้ SME เข้าถึงพลังงานสะอาดได้ 100% เพื่อลดการปลดปล่อยคาร์บอนในห่วงโซ่อุปทาน

นอกจากนี้ เพื่อลดปัญหาการเปลี่ยนแปลสภาพภูมิอากาศ  และกระแสการส่งเสริมการผลิตและการใช้พลังงานหมุนเวียนในระดับประเทศ และในระดับองค์กร Renewable Energy Certificate หรือ REC จึงถูกนำไปใช้งานเพื่อแสดงถึงความมุ่งมั่นที่จะใช้พลังงานหมุนเวียน

โดยใบรับรองเครดิตการผลิตพลังงานหมุนเวียน โดย International Renewable Energy Certificate หรือ I-REC เป็นหน่วยงานรับรอง ปัจจุบันมีการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยเป็นรายเดียวที่ได้สิทธิ์เป็นผู้ให้การรับรองในประเทศไทย เป็นกลไกที่จะส่งเสริมให้เกิดผู้ประกอบการ SME หน้าใหม่ในตลาดพลังงานหมุนเวียนบ้านเรามากขึ้น

ซึ่งจะช่วยกระตุ้นให้เกิดการลดก๊าซเรือนกระจก และนำประเทศไทยไปสู่การบรรลุเป้าหมาย Net Zero ต่อไป ขณะที่ ธนาคารพาณิชย์หลายแห่งยังมี ‘สินเชื่อสีเขียว’ (Green Credit) เพื่อให้ธุรกิจปรับปรุงประสิทธิภาพการ ใช้พลังงาน และติดตั้ง Solar Rooftop  อีกด้วย 

ยกตัวอย่างเช่น ธนาคารกรุงเทพได้ให้บริการสินเชื่อ ‘Bualuang Green Solar Energy’ ที่ตั้งใจทำออกมาเพื่อผู้ประกอบการ SME ที่ต้องการลดต้นทุนด้านพลังงานไฟฟ้าในธุรกิจประเภท EPC โดยผู้ขอเป็นผู้ลงทุนเอง ด้วยการติดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์ (Solar Cell) สำหรับอาคารและสถานประกอบการ ซึ่งที่ผ่านมามีหลายรายที่ได้เข้าร่วมโครงการและใช้ประโยชน์แล้ว 

ขอยกตัวอย่างผู้ประกอบการ SME ที่ถือเป็นต้นแบบในการปรับเปลี่ยนนำพลังงานทดแทนมาใช้ในธุรกิจได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างเช่น ‘สุรชัยฟาร์ม’ ฟาร์มไก่เนื้อระบบปิด ซึ่งต้องใช้พลังงานไฟฟ้าตลอด 24 ชม. ทำให้สิ้นเปลืองพลังงาน ซึ่งส่งผลให้ต้นทุนการผลิตไก่เนื้อสูงขึ้น กำไรจากการเลี้ยงน้อยลง ทางฟาร์มจึงคิดหาวิธีลดต้นทุนการผลิต จึงได้ศึกษาการติดตั้ง โซลาร์รูฟท็อป เพื่อผลิตพลังงานสะอาดนำมาใช้ในธุรกิจตามกระแสเทรนด์รักษ์โลกจนประสบความสำเร็จในการบริหารต้นทุนระยะยาว

โดยหลังจากติดตั้งระบบโซลาร์รูฟท็อป ผลที่ได้คือไก่ 1 รุ่น ใช้เวลาเลี้ยงประมาณ 75 วัน พบว่า จากต้นทุนค่าไฟฟ้าต่อไก่ 1 ตัว ประมาณ 3 บาท ลดเหลือ 1.80 บาท เป็น Case Study ที่น่าสนใจสำหรับผู้ประกอบการรวมถึง SME และเกษตรกรไทยในการนำไปเป็นต้นแบบประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์กับธุรกิจของตนเอง เพื่อเพิ่มขีดความสามารถการแข่งขันในตลาดการค้ายุคปัจจุบัน ที่หันมาเน้นธุรกิจและผลิตภัณฑ์ที่รักษ์โลก และไม่เบียดเบียนสิ่งแวดล้อม

อีกหนึ่งตัวอย่างที่นำพลังงานหมุนเวียนมาใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ คือ ‘บริษัท แม่ทา พี.ดี. จำกัด’ ฟาร์มสุกรแห่งนี้ได้ได้ติดตั้งโซล่าเซลล์ และนำมูลสุกรมาใช้สร้างพลังงานทดแทน ด้วยการพัฒนาสู่ ไบโอแก๊ส (Biogas) เพื่อผลิตเป็นกระแสไฟฟ้าจากก๊าซมีเทนในมูลสุกร สามารถลดค่าใช้จ่ายและการใช้พลังงานลงได้อย่างมีประสิทธิภาพ 

ส่วนกากที่เหลือจากการผลิตไบโอก๊าซก็ไม่ได้ถูกทิ้งเป็นขยะสร้างมลพิษ หากแต่นำมาผลิตเป็นปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพดีได้อีกด้วย และที่สำคัญแก้ปัญหาเรื่องมลพิษในอากาศได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยลดปัญหาชุมชนและดูแลสิ่งแวดล้อมไปพร้อม ๆ กันด้วย และทำให้เราใช้พลังงานที่ก่อมลพิษน้อยลง 

เพราะมองว่าฟาร์มสุกร ถ้าไม่ดูแลชุมชนและสิ่งแวดล้อม จะอยู่ในธุรกิจนี้ได้ยาก ดังนั้นต้องดำเนินธุรกิจให้อยู่ร่วมกันกับชุมชนให้ได้อย่างยั่งยืน (Sustainability) โดยไม่สร้างปัญหาให้กับชุมชน ในขณะเดียวกันก็ไม่เบียดเบียนสังคมและสิ่งแวดล้อมด้วย

ผู้ประกอบการในธุรกิจ SME เหล่านี้เป็นเพียงตัวอย่างบางส่วนที่มีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนธุรกิจคู่ขนานไปกับการสร้างความยั่งยืน (Sustainability) การเดินทางสู่เป้าหมาย Net Zero ของไทย ซึ่งหากในอนาคตผู้ประกอบการ SME ในระบบมากกว่า 2 ล้านราย เดินทางสู่เส้นทางเดียวกันนี้ เชื่อมั่นได้ว่าการเดินทางสู่เป้าหมาย Net Zero ของไทยในปี 2065 คงมีโอกาสเป็นไปได้สูงไม่ไกลเกินฝันอย่างแน่นอน

อ้างอิง

สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน กระทรวงพลังงาน

https://www.eppo.go.th/images/Energy-Statistics/energyinformation/Energy_Statistics/00All.pdf

องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน)

http://thaicarbonlabel.tgo.or.th/index.php?lang=TH&mod=YjNKbllXNXBlbUYwYVc5dVgybHo

https://www.bangkokbank.com/th-TH/Business-Banking/Finance-My-Business/Loans-for-SMEs/Bualuang-Green-Loan

https://bangkokbanksme.com/en/23-4focus-earthology-studio-raise-the-circular-economy-model

https://bangkokbanksme.com/en/23-4focus-earthology-studio-raise-the-circular-economy-model